เซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อน : รายงานวิจัย

Abstract

เซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อนมนุษย์ เป็นเซลล์ที่แยกได้จากเซลล์ของตัวอ่อนในระยะก่อนฝังตัว เซลล์ ต้นกำเนิดตัวอ่อนแสดงคุณสมบัติที่สำคัญคือ สามารถแบ่งตัวได้โดยไม่มีขีดจำกัด และสามารถเปลี่ยนแปลงไปเป็นเซลล์ทุกชนิดที่พบในร่างกาย ปัจจุบันเซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อนถูกสร้างขึ้นในห้องปฏิบัติการในหลายๆ ประเทศ ประเทศไทยมีศักยภาพเพียงพอที่จะสร้างเซลล์ต้นกำเนิดมนุษย์เพื่อใช้ในการวิจัยทางด้านชีววิทยาโมเลกุล การพัฒนาของตัวอ่อน หรือเพื่อการรักษาโดยใช้เซลล์ การวิจัยนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะสร้างสายพันธุ์เซลล์ต้นกำเนิดจากตัวอ่อนมนุษย์ โดยแบ่งการศึกษาออกเป็นสองระยะ ระยะแรกศึกษาสภาวะที่เหมาะสมที่คาดว่าน่าจะสามารถสร้างเซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อนได้ โดยเลือกใช้ตัวอ่อนกลุ่มที่มีการเจริญผิดปกติ หลังการปฏิสนธิภายนอกร่างกาย ทดสอบวิธีการแยกและเลี้ยงเซลล์ inner cell mass บนเซลล์พี่เลี้ยงชนิดต่างๆ กัน นำผลที่ได้ประยุกต์ใช้กับการวิจัยในระยะที่สอง ซึ่งระยะนี้ใช้ตัวอ่อนกลุ่มที่มีการเจริญเป็นปกติหลังการปฏิสนธิภายนอกร่างกาย และได้รับการแช่แข็งมาก่อน ผลการวิจัยในระยะแรกใช้ตัวอ่อนที่เจริญผิดปกติจำนวนสิบตัวอ่อน พบว่าตัวอ่อนที่เซลล์ inner cell mass ถูกแยกด้วยวิธี immunosurgery ไม่สามารถเกาะบนเซลล์พี่เลี้ยง ตัวอ่อนที่ไม่สามารถแยกเซลล์ inner cell mass และเลี้ยงร่วมกับเซลล์พี่เลี้ยงทั้งใบสามารถเกาะบนเซลล์พี่เลี้ยงจำนวนแปดในเก้าใบ และหนึ่งใบสามารถสร้างกลุ่มเซลล์ที่มีลักษณะคล้ายเซลล์ต้นกำเนิดระยะแรก แต่เกิดการ differentiation หลังจาก passage ที่หนึ่ง การวิจัยระยะที่สองใช้ตัวอ่อนที่เจริญปกติและผ่านการแช่แข็งทั้งหมดยี่สิบหกตัวอ่อน พบว่าตัวอ่อนยี่สิบสามตัวอ่อนสามารถเกาะบนเซลล์พี่เลี้ยง ตัวอ่อนสามารถสร้างกลุ่มเซลล์ที่มีลักษณะคล้ายกับเซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อนในระยะแรกจำนวนสามกลุ่มเซลล์ และในจำนวนสามกลุ่มเซลล์นี้สามารถร้างเซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อนได้หนึ่งเซลล์ไลน์ ซึ่งเซลล์ไลน์ดังกล่าวนี้ได้ทดสอบคุณลักษณะบางประการพบว่าให้ผลบวกต่อ alkaline phosphatase และ Oct-4 นอกจากนั้นยังสามารถเปลี่ยนแปลง เป็นโครงสร้างที่เรียกว่า embryoid body ซึ่งเป็นความสามารถในการเปลี่ยนแปลงเป็นเซลล์ที่ทำหน้าที่จำเพาะ ขณะนี้เซลล์ไลน์ดังกล่าวกำลังถูกเพิ่มจำนวนและทดสอบคุณสมบัติของการเป็นเซลล์ต้นกำเนิดตัวอ่อนเพิ่มเติม เพื่อใช้ในกระบวนการวิจัยในขั้นตอนต่อไป