ปัญหาเชลยศึกปากีสถาน (2514-2516)

Abstract

กรณีพิพาทระหว่างอินเดียกับปากีสถานในปัญหาเชลยศึกปากีสถาน จำนวน 195 คน ซึ่งบังคลาเทศต้องการให้อินเดียส่งตัวเชลยศึกปากีสถานจำนวนนี้ให้กับบังคลาเทศ เพื่อพิจารณาคดีฐานกระทำความผิดอาญาต่อมนุษยชาติ และอาชญากรสงคราม นั้นปากีสถานเป็นโจทก์ฟ้องอินเดียต่อศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ เพื่อให้ศาลตัดสินว่าปากีสถานเท่านั้นเป็นผู้มีสิทธิและอธิปไตยเหนือเชลยศึกปากีสถานดังกล่าว และขอให้ศาลกำหนดมาตรการป้องกันชั่วคราวไม่ให้อินเดียส่งตัวผู้ถูกกล่าวหาไปยังบังคลาเทศเพื่อพิจารณาคดี ปัญหาเชลยศึกปากีสถานนี้มีลักษณะเป็นข้อต่อรองทางการเมือง โดยการเอาเชลยศึกผู้ถูกกล่าวหาดังกล่าวเป็นตัวจำนำทางการเมือง เพื่อผลประโยชน์ทางการเมือง ในกรณีนี้ถึงแม้ปากีสถานจะนำคดีเข้าสู่ศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ เพื่อให้ศาลพิจารณาคดีก็ตาม แต่ในที่สุดทั้งอินเดีย บังคลาเทศ และปากีสถาน ซึ่งต่างก็มีบทบาทในปัญหานี้ก็สามารถตกลงกันได้โดยการเจรจากันโดยไม่ต้องอาศัยกระบวนการของศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ คือปากีสถานยอมให้การรับรองบังคลาเทศ ส่วนอินเดียและบังคลาเทศ ก็ยินยอมปลดปล่อยตัวเชลยศึกปากีสถานทั้งหมดรวมทั้งผู้ที่ถูกกล่าวหา จำนวน 195 คน ดังกล่าวด้วย แม้ว่ากรณีนี้จะได้รับการตกลงกันเรียบร้อยไปแล้ว แต่ก็เป็นกรณีน่าศึกษาในแง่สาเหตุข้อเท็จจริง รวมตลอดถึงวิธีการต่างๆ อันนำไปสู่การตกลงระหว่างประเทศทั้งสองในที่สุดโดยเฉพาะอย่างยิ่งบทบาทของศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ ซึ่งเป็นองค์กรตุลาการสูงสุดระหว่างประเทศ ทำหน้าที่พิจารณาตัดสินปัญหาข้อพิพาทที่เกิดขึ้นระหว่างรัฐ อาจมองได้จากจุดมุ่งหมายของสหประชาชาติที่กำหนดขอบเขตให้ศาลยุติธรรมระหว่างประเทศพิจารณาพิพากษาเฉพาะในกรณีข้อพิพาทระหว่างประเทศ ทางกฎหมาย เท่านั้น ในกรณีปัญหาเชลยศึกปากีสถานนี้ เนื่องจากลักษณะของปัญหาเป็นไปในทางด้านการเมืองตั้งแต่เริ่มต้นจะมีส่วนที่เกี่ยวข้องกับปัญหาทางด้านกฎหมายก็เพียงเฉพาะในการที่ปากีสถานได้นำกรณีนี้ฟ้องร้องต่อศาลยุติธรรมระหว่างประเทศเท่านั้น ดังนั้นเมื่อสภาพของปัญหามีลักษณะทางการเมืองเช่นนี้ การยุติปัญหาโดยการตกลงกันเองระหว่างคู่กรณีตามวิถีทางของการเมืองระหว่างประเทศ ก็เป็นสิ่งที่เป็นไปได้