การศึกษาเปรียบเทียบระหว่างแคลคูเลทเต็ดพาเนลรีแอคทีฟแอนติบอดี้และโฟลไซโตเมทรีเบสพาเนลรีแอคทีฟแอนติบอดี้ในผู้ป่วยรอรับการปลูกถ่ายไต

Abstract

ความเป็นมาและเหตุผล: Panel Reactive Antibody (PRA) เป็นการตรวจหาภูมิต้านทานต่อ Human Leukocyte Antigen (HLA Ab) ใช้ทำนายโอกาสการทดสอบการเข้ากันได้ระหว่างผู้บริจาคไตและผู้ป่วยรอรับการปลูกถ่ายไตเป็นบวก (positive crossmatch) ซึ่งเป็นข้อห้ามต่อการปลูกถ่ายไต ค่า PRA ที่สูงสัมพันธ์กับระยะเวลาในการรอรับไตบริจาคที่นาน การจัดสรรไตของประเทศไทยจึงมีการให้แต้มต่อสำหรับผู้ที่มีค่า PRA มากเพื่อเพิ่มโอกาสในการได้รับไตบริจาค อย่างไรก็ตามการตรวจ PRA โดยวิธี solid phase immunoassay PRA (SPI-PRA) ในปัจจุบันไม่อาจทำนายโอกาส positive crossmatch ได้แม่นยำ และอาจเกิดความไม่เป็นธรรมในการจัดสรรอวัยวะได้ วิธีใหม่ที่เรียกว่า Calculated PRA (CPRA) คำนวณจากสัดส่วนของ HLA Ab ที่ผู้ป่วยรอรับการปลูกถ่ายไตมีซึ่งตรวจด้วยวิธี single antigen bead assay (SAB) เทียบกับข้อมูลความถี่ของ HLA (HLA frequency) ในแต่ละประชากรผู้บริจาคไต SAB เป็นการตรวจหา HLA Ab ที่มีความไวและความจำเพาะสูงที่สุดในปัจจุบัน ตามหลักการแล้ว CPRA จะสะท้อนความเสี่ยงทางภูมิคุ้มกันในการปลูกถ่ายไตได้แม่นยำกว่า วัตถุประสงค์: เพื่อสร้างนวัตกรรมซอฟแวร์คำนวณ CPRA ของประเทศไทย และเปรียบเทียบ CPRA กับ SPI-PRA ในผู้ป่วยรอรับการปลูกถ่ายไต วิธีการ: รวบรวม HLA phenotype 4 allele คือ HLA-A, -B, -DR และ -DQ มาจากประชากรไทย 1,160 คน มาสร้างตาราง HLA frequency ได้แก่ HLA-A, -B, -DR, -DQ, -A-B, -A-DR, -A-DQ, -B-DR, -B-DQ, -DR-DQ, -A-B-DR, -A-B-DQ, -A-DR-DQ, -B-DR-DQ และ -A-B-DR-DQ haplotypes และพัฒนาซอฟแวร์ Thai CPRA calculator ขึ้นมา จากนั้นทำการเปรียบเทียบ CPRA กับ SPI-PRA ในผู้ป่วยชาวไทยโรคไตเรื้อรังจำนวน 150 ราย ความถูกต้องของซอฟแวร์ตรวจสอบโดยเปรียบเทียบกับการคำนวณด้วยมือ ผลการดำเนินการ: ค่า CPRA โดยซอฟแวร์ Thai CPRA calculator ถูกต้องตรงกับการคำนวณด้วยมือ ค่าเฉลี่ยของ CPRA มากกว่าของ SPI-PRA อย่างมีนัยสำคัญ (ร้อยละ 54.5 เทียบกับ 25.2; P<0.001) ในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง 150 รายมีค่า SPI-PRA อยู่ในช่วงน้อยกว่าร้อยละ 50, 50-80 และมากกว่า 80 จำนวน 116, 24 และ 10 คน ตามลำดับ ในกลุ่มที่มีค่า SPI-PRA น้อยกว่าร้อยละ 50 และ 50-80 พบว่าค่าเฉลี่ยของ CPRA มีค่ามากกว่าค่าเฉลี่ยของ SPI-PRA อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ คือ ร้อยละ 45.0 เทียบกับ 10.9 (P<0.001) และร้อยละ 84.8 เทียบกับ 67.4 (P<0.001) ตามลำดับ ส่วนในกลุ่มที่มีค่า SPI-PRA มากกว่าร้อยละ 80 ไม่มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญของค่าเฉลี่ยของ CPRA และ SPI-PRA (ร้อยละ 92.6 เทียบกับ 89.5; P=0.44) สรุป: จากผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าการใช้ SPI-PRA ในจัดสรรไตในปัจจุบันน่าจะมีการให้แต้มต่ออย่างไม่เป็นธรรมในผู้ป่วยรอรับการปลูกถ่ายไตบางรายที่มีค่า SPI-PRA น้อยกว่าร้อยละ 80 CPRA น่าจะเป็นเครื่องมือที่ดีกว่าสำหรับระบบการจัดสรรไตของประเทศไทย